Khmer	Pronunciation	English/Notes	#occ
ឪពុកម្ដាយ	ʔǝv puk mdaay	1. parents 2. father and mother Notes: ជើង ដ	17/9

Link to overview page
Link to dictionary

Discouraging someone from pursuing a course of action — Cultural note

ដោយសារនៅប្រទេសកម្ពុជាមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ញឹកញាប់និងករណីចោរកម្មច្រើន ឪពុកម្ដាយភាគច្រើនមិនចង់ឲ្យកូនរបស់ខ្លួនធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយឬធ្វើដំណើរនៅពេលយប់នោះទេ។ ទោះជាបើកបរដោយប្រុងប្រយ័ត្នក៏ដោយ ក៏អាចទទួលរងគ្រោះថ្នាក់ដោយសារអ្នកមិនគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍ ឬអ្នកដែលពិសាគ្រឿងស្រវឹងជាអ្នកបង្ក។

Issuing a command — Cultural note

នៅប្រទេសជប៉ុន នៅពេលបញ្ជាគេ ហើយគេធ្វើតាម អ្នកបញ្ជានោះតែងតែប្រើពាក្យថា អរគុណ (ដែលគេបានធ្វើតាមការបញ្ជារបស់ខ្លួន)។ ប៉ុន្តែ នៅខ្មែរ បើអ្នកបញ្ជានោះជាមនុស្សស្និទ្ធស្នាល ដូចជាយាយតា ឪពុកម្ដាយ បងប្អូនបង្កើត ជាដើម ភាគច្រើនពួកគាត់មិនប្រើពាក្យថា អរគុណ នោះទេ។

Asking for repetition — Cultural note

នៅពេលយើងចង់ឲ្យអ្នកដែលមានអាយុច្រើនឬឋានៈខ្ពស់ជាងនិយាយម្ដងទៀត យើងមិនអាចប្រើពាក្យថា “ហា” ឬ “អីគេ?” បានទេ។ យើងអាចសួរគាត់ដោយផ្ដើមពី “បាទ/ចាស?” រួចសួរថា “មានប្រសាសន៍ថាម៉េច ...?” ឬ “មាននិយាយថាម៉េច ...?”។ ជំនួស ... ដោយពាក្យហៅដូចជា បង លោកគ្រូ លោកអ៊ំ ។ល។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់ក្រុមគ្រួសារដូចជាឪពុកម្ដាយ បងប្រុស បងស្រី ដែលជាមនុស្សជិតស្និទ្ធ ជនជាតិខ្មែរប្រើភាសាដូចពេលប្រើជាមួយមិត្តភក្តិអីចឹងដែរ។

Introducing someone else to others — Cultural note

ការសំពះជាប្រពៃណីរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ ខ្មែរមានរបៀបសំពះចំនួន ៥។
សំពះទី ១ គឺសំពះរវាងមិត្តភក្តិ ឬសំពះទៅកាន់មនុស្សមានអាយុឬឋានៈតូចជាង ត្រូវដាក់ដៃផ្គុំត្រឹមទ្រូង។
សំពះទី ២ គឺសំពះទៅកាន់មនុស្សដែលមានអាយុឬឋានៈខ្ពស់ជាង ត្រូវដាក់ដៃផ្គុំត្រឹមចង្កា។
សំពះទី ៣ គឺសំពះទៅកាន់ឪពុកម្ដាយ ជីដូនជីតា ឬគ្រូបង្រៀន ត្រូវដាក់ដៃផ្គុំត្រឹមច្រមុះ។
សំពះទី ៤ គឺសំពះទៅកាន់ព្រះមហាក្សត្រឬព្រះសង្ឃ ត្រូវដាក់ដៃផ្គុំត្រឹមប្រជុំចិញ្ចើម។
សំពះទី ៥ គឺសំពះទៅកាន់ព្រះឬវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិ ត្រូវដាក់ដៃផ្គុំត្រឹមថ្ងាស។

Hospital (Sakanan) — 15

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ១៥ រូបភាពទី ១៥ ក្រោយពេលចូលសម្រាកនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យបានមួយរយៈ ក្រោយមកយើងឃើញបុរសម្នាក់នោះ គាត់ក៏ចាប់ផ្ដើមរៀនដើរឡើងវិញ ប៉ុន្តែដោយសារតែជើងរបស់គាត់អត់ទាន់ជាស្រួលបួល អញ្ចឹងជើងរបស់គាត់អត់ទាន់ជាស្រួលបួលនោះទេ ដូច្នេះការរៀនដើររបស់គាត់គឺត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើឈើច្រត់ ដោយយើងឃើញនៅក្នុងរូបភាពនេះឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ជួយទប់គាត់សងខាង គឺនៅឆ្វេងមួយនិងនៅស្ដាំមួយ ដោយឪពុករបស់គាត់គឺឈរនៅខាងឆ្វេង និងម្ដាយរបស់គាត់ឈរទប់គាត់នៅខាងស្ដាំ ចំណែកឯគាត់ ដៃទាំងសងខាងរបស់គាត់ គឺកាន់ឈើច្រត់ចំនួនពីរ ហើយគាត់កំពុងតែរៀនដើរនៅតាមផ្លូវ ដើម្បីឲ្យជើងរបស់គាត់ស៊ាំទៅនឹងការដើរឡើងវិញ។ ព្រោះដោយសារតែជើងរបស់គាត់បាក់ ដូច្នេះពិបាកនៅក្នុងការដើរណាស់ នៅពេលដែលគាត់ជាភ្លាមៗ អញ្ចឹងហើយគាត់ត្រូវការប្រើប្រាស់ឈើច្រត់ដើម្បីជាជំនួយនៅក្នុងការដើរ។

Hospital (Sakanan) — 14

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី [១៤] នៅក្នុងរូបភាពទី [១៤] យើងឃើញថា បន្ទាប់ពីបុរសម្នាក់នោះវះកាត់រួចរាល់ហើយ អញ្ចឹងបុរសម្នាក់នោះ គាត់បានវះកាត់ជើងរបស់គាត់រួចរាល់ហើយ ដូច្នេះក្រុមគ្រូពេទ្យក៏បានយកគាត់មកសម្រាកនៅក្នុងបន្ទប់អ្នកជំងឺធម្មតាវិញ អញ្ចឹងនៅក្នុងរូបភាពនេះ យើងឃើញបុរសម្នាក់នោះ គាត់កំពុងតែគេងនៅលើគ្រែពេទ្យ ដោយយើងឃើញខ្នងរបស់គាត់គឺផ្អែកទៅនឹងខ្នើយ ទៅនឹងគ្រែពេទ្យដែលគេលើកឡើងខ្ពស់ ហើយជើងរបស់គាត់រុំទៅនឹងប៉ង់មួយ អញ្ចឹងដោយសារតែជើងរបស់គាត់មានរបួសបាក់ឆ្អឹង ដូច្នេះពេទ្យត្រូវការបិទស៊ីម៉ងត៍ គាត់បិទស៊ីម៉ងត៍ហើយគាត់រុំនឹងប៉ង់ ដើម្បីឲ្យជើងរបស់គាត់ត្រង់ មិនអាចកម្រើកបាន ព្រោះជើងដែលមានរបួសគឺយើងអត់អាចកម្រើកនោះទេ ប្រសិនបើកម្រើក ប្រសិនបើកម្រើកវាអាចធ្វើឲ្យមិនងាយនឹងជា បានន័យថាវាធ្វើឲ្យយើងយូរនឹងជា ដូច្នេះ ឬក៏អាចធ្វើឲ្យមុខរបួសកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ អញ្ចឹងពេទ្យក៏បានប្រើប្រាស់របស់រឹង ដើម្បីរុំឬក៏អបជើងរបស់បុរសម្នាក់នោះកុំឲ្យកម្រើក ហើយលើកជើងបុរសម្នាក់នោះយួរឡើងលើ អញ្ចឹងគាត់បានយកប៉ង់ដើម្បីយួរជើងបុរសនោះឡើងលើ ដើម្បីកុំឲ្យកម្រើក ដើម្បីឲ្យបុរសម្នាក់នោះឆាប់ជា ហើយយើងឃើញនៅចុងគ្រែរបស់គាត់ គឺយើងឃើញមានមនុស្សចាស់ចំនួនពីរនាក់ ដែលមនុស្សចាស់ទាំងពីរនាក់នោះអាយុគាត់ប្រហែលជា ៦០ ឆ្នាំ ដែលម្នាក់គឺជាស្ត្រី និងម្នាក់ទៀតគឺជាបុរស ដែលមនុស្សចាស់ទាំងពីរនាក់នោះ ប្រហែលជាឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ ដែលបានមកសួរសុខទុក្ខគាត់ អញ្ចឹងជាទូទៅនៅពេលដែលមានអ្នកជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យ គឺយើងតែងតែមានសាច់ញាតិមកសួរសុខទុក្ខជានិច្ច ដោយជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរូបភាពនេះ គឺឪពុកម្ដាយរបស់គាត់បានមកសួរសុខទុក្ខគាត់នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ដើម្បីចង់ដឹងអាការៈរបស់គាត់តើបានធូរស្បើយហើយឬនៅ។

Khmer New Year (Sakanan) — 08

ចូលដល់រូបភាពទី ៨ នៅក្នុងរូបភាពទី ៨ គឺជារូបភាពមួយដែលអ្នក ក្នុងពិធីចូលឆ្នាំខ្មែរ ប្រជាជនខ្មែរតែងតែធ្វើទាំងអស់គ្នា គឺជាការ ពិធីស្រង់ព្រះ អញ្ចឹងពិធីស្រង់ព្រះ គឺ កូនៗ ឬក៏ចៅៗ ត្រូវយកទឹកទៅស្រោច ឬក៏ទៅងូតឲ្យមនុស្សចាស់នៅក្នុងផ្ទះ ដូចជាជីដូនជីតា ឬក៏ឪពុកម្ដាយជាដើម។ អញ្ចឹងពាក្យថាស្រង់ព្រះនៅទីនេះ គឺបានន័យថាងូតទឹកឲ្យមនុស្សចាស់ ឬក៏ងូតទឹកឲ្យអ្នកមានគុណ។ អ្នកមានគុណ គឺយើងសំដៅទៅលើឪពុកម្ដាយ ឬក៏ជីដូនជីតា។ ជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរូបភាពទី ៨ យើងឃើញថាមានមនុស្សចាស់ពីរនាក់ កំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអី អញ្ចឹងមនុស្សចាស់ពីរនាក់នោះគឺជាយាយនិងតា ឬក៏យើងអាចហៅថា ជីដូនឬក៏ជីតា អញ្ចឹងជីដូនគឺជាយាយ ជីតាគឺជាតា។ យើងឃើញជីដូននិងជីតាកំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអី ហើយក្មេងប្រុសម្នាក់ គាត់លុតជង្គង់ ដោយចាក់ទឹកទៅលើដៃរបស់ជីតារបស់គេ អញ្ចឹងគេធ្វើបែបនេះ គឺយើងហៅថាស្រង់ព្រះ បានន័យថាយើងលាងជម្រះខ្លួនប្រាណ លាងជម្រះដៃជើង ទៅឲ្យអ្នកមានគុណ ឬក៏ឲ្យជីដូនជីតារបស់យើង។ អញ្ចឹងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺរាល់ពេលចូលឆ្នាំ គឺយើងតែងតែធ្វើពិធីស្រង់ព្រះ ដើម្បីរំលឹកគុណ ឬក៏ដើម្បីធ្វើនូវសេចក្តីដឹងគុណទៅដល់អ្នកដែលមានគុណរបស់យើង នៅក្នុងរូបភាពនេះ គឺក្មេងប្រុស គាត់កំពុងតែស្រង់ព្រះទៅដល់ជីដូនជីតារបស់គាត់ ហើយឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ ឪពុកម្ដាយរបស់ក្មេងប្រុសនោះ កំពុងតែឈរមើលនៅខាងក្រោយ។ អញ្ចឹងការស្រង់ព្រះ គឺយើងធ្វើការស្រង់ម្ដងម្នាក់ ដោយដំបូងឡើយ គឺឲ្យឪពុកម្ដាយរបស់យើងស្រង់ ស្រង់ទឹក ឬក៏យកទឹកទៅលាងជម្រះជីដូនជីតារបស់យើង ឬក៏ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ អញ្ចឹងបន្ទាប់មក គឺយើងយកទឹកទៅលាងជម្រះកាយទៅដល់ឪពុកម្ដាយរបស់យើងវិញម្ដង។ ដូច្នេះគឺយើងស្រង់ព្រះម្ដងម្នាក់ ហើយតាមឋានានុក្រម អញ្ចឹងអ្នកណាចាស់ គឺយើងត្រូវឲ្យគាត់ស្រង់ព្រះមុន ឬក៏ឲ្យគាត់លាងជម្រះកាយមុន បន្ទាប់មកអ្នក អ្នកណាក្មេងគឺត្រូវលាងជម្រះកាយបន្តបន្ទាប់គ្នា។

Khmer New Year (Sakanan) — 09

នៅក្នុងរូបភាពទី ៩ នៅក្នុងរូបភាពទី ៩ បន្ទាប់ពីការធ្វើពិធីស្រង់ព្រះហើយ បាទ ពិធីស្រង់ព្រះ បន្ទាប់ពីធ្វើហើយ គឺឪពុកម្ដាយ ឬក៏ជីដូនជីតា គាត់តែងតែឲ្យពរទៅដល់កូនចៅឲ្យបានសុខសប្បាយ និងមានសេចក្តីសុខ។ បន្ទាប់មក បន្ទាប់ពីការធ្វើពិធីស្រង់ព្រះហើយ គ្រួសារខ្មែរតែងតែអង្គុយញ៉ាំបាយជុំគ្នា។ អញ្ចឹងនៅក្នុងរូបភាពទី ៩ នេះ គឺយើងឃើញថា គ្រួសារនោះ គាត់កំពុងតែអង្គុយញ៉ាំបាយជុំគ្នា ដោយទម្លាប់នៅក្នុងគ្រួសារខ្មែរ ឬក៏នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការញ៉ាំអាហារជុំគ្នាពេលល្ងាច ឬក៏ពេលថ្ងៃត្រង់ គឺយើងពុំប្រើប្រាស់តុនោះទេ គឺយើងក្រាលកន្ទេល អញ្ចឹងយើងញ៉ាំបាយនៅលើកន្ទេល ឬក៏កម្រាលមួយ ព្រោះថាជាទម្លាប់តាំងពីដើម គឺយើងប្រើប្រាស់កន្ទេលបែបនេះតែម្ដង។ អញ្ចឹងនៅក្នុងរូបភាពនេះយើងឃើញថាគ្រួសារនោះ គាត់បានក្រាលកន្ទេលមួយ ដោយមានម្ហូបនៅលើកន្ទេលនោះជាច្រើន មានដូចជា យើងឃើញដូចជាត្រី និងបន្លែ ត្រីគឺយើងដាក់នៅក្នុងចានរាបឬក៏ចានពងក្រពើមួយ បន្លែគឺដាក់នៅក្នុងចានទាបតូចៗ ចំនួនពីរ ហើយយើងឃើញមានទឹកសម្លដែលដាក់នៅក្នុងចានគោម អញ្ចឹងម្ហូបទាំងអស់គឺយើងដាក់នៅកណ្ដាល ពួកគាត់បានដាក់ម្ហូបទាំងអស់នៅកណ្ដាល ហើយមនុស្ស[ដែល]នៅក្នុងគ្រួសារនោះ គាត់បានអង្គុយជុំវិញម្ហូបនោះដើម្បីញ៉ាំបាយជាមួយនឹងម្ហូប យើងឃើញថា មនុស្ស[នីមួយៗ] គ្រួសារនីមួយៗ សមាជិកនីមួយៗ គាត់បានកាន់ចានបាយឡើង ហើយគាត់ក៏បានចាប់ចង្កឹះឬក៏ស្លាបព្រា ដើម្បីដួសបាយញ៉ាំជាមួយនឹងម្ហូប អញ្ចឹងជាទូទៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីរក្សាសុជីវធម៌ និងគេហៅថា ដើម្បីរក្សាសីលធម៌ ការញ៉ាំបាយ គឺត្រូវឲ្យមនុស្សចាស់គាត់លូកមុន។ អញ្ចឹងម្ហូប ទោះបីជាយើងឃ្លានយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើយើងញ៉ាំជាមួយមនុស្សចាស់ យើងមិនត្រូវញ៉ាំមុនមនុស្សចាស់នោះទេ គឺត្រូវឲ្យមនុស្សចាស់ គាត់លូកម្ហូបមុន ឬក៏គាត់ដួសម្ហូបយកមកពិសាមុន ទើបយើងអាចញ៉ាំបានតាមក្រោយ ធ្វើដូច្នេះ គឺសម្ដែងនូវការគោរពដល់គាត់ អញ្ចឹងយើងគោរពមនុស្សចាស់ ដូច្នេះយើងត្រូវតែពិសាអាហារឬក៏ញ៉ាំអាហារក្រោយគាត់។ អញ្ចឹងត្រូវឲ្យមនុស្សចាស់ពិសាអាហារមុន។ នៅពេលដែលក្មេងគេហៅថាញ៉ាំ ចំណែក[...] និយាយជាមួយមនុស្សចាស់យើងហៅថាពិសាឬក៏ហូប។ ហូបគឺប្រើចំពោះមនុស្សដែលអាយុបងយើងតិចៗ ឬក៏បងយើងបន្តិច ចំណែកឯពិសា គឺយើងប្រើជាមួយមនុស្សចាស់ ជាមួយឪពុកម្ដាយឬក៏ជីដូនជីតា អញ្ចឹងគឺយើងហៅពិសា គឺវាគួរសមជាងហូប។

Khmer New Year (Sakanan) — 02

ចូលដល់រូបភាពទី ២ នៅក្នុងរូបភាពទី ២ យើងឃើញមានមនុស្សបីនាក់ បាទ មនុស្សបីនាក់ ដែលជាគ្រួសារតែមួយ បាទ មនុស្សបីនាក់ ដែលជាគ្រួសារតែមួយ ដែលនៅខាងមុខគេ គឺជាបុរសម្នាក់ ដែលគាត់មានអាយុប្រហែលជា ៤០ ឆ្នាំ បាទ គាត់មានអាយុប្រហែលជា ៤០ ឆ្នាំ គាត់ពាក់អាវក្រណាត់ សាច់ក្រណាត់ ដៃខ្លី អាវគាត់ពណ៌ស្វាយ គាត់ស្លៀកខោជើងវែង ប៉ុន្តែមិនមានពាក់ស្បែកជើងនោះទេ បាទ ហើយគាត់ស្លៀកខោជើងវែងពណ៌ស នៅនឹងដៃរបស់គាត់ គឺកាន់ស្លាដក់មួយ នៅនឹងដៃកាន់ស្លាដក់ ស្លាដក់គឺជាថាសមួយដែលគេដាក់នូវចង្ហាន់ ក៏ដូចជាវត្ថុផ្សេងៗសម្រាប់ប្រគេនព្រះសង្ឃ ដែលនៅក្នុងនោះមានដូចជាស្ករស មានដូចជាតែ មានដូចជាធូប និងមានដូចជាទៀនជាដើម។ អញ្ចឹងគេរៀបចំវត្ថុទាំងអស់នោះដាក់នៅលើថាស បន្ទាប់មកគេខ្ចប់ដោយថង់មួយ គេខ្ចប់ដោយថង់មួយ ដែលយើងហៅថាស្លាដក់។ នៅខាងក្រោយបុរសម្នាក់នោះគឺមាននារីម្នាក់ បាទ គាត់អាយុប្រហែលជាខ្ទង់ ៤០ ឆ្នាំដូចគ្នា គាត់ប្រហែលជាប្រពន្ធរបស់បុរសម្នាក់នោះ បាទ នារីម្នាក់នោះ គាត់ពាក់អាវប៉ាក់ គាត់ពាក់អាវប៉ាក់ពណ៌ស និងស្លៀកសំពត់ហូលឬក៏ផាមួងពណ៌ប្រផេះ ដើរដោយមិនមានពាក់ស្បែកជើងនោះទេ។ អញ្ចឹងជាទូទៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលដែលចូលឆ្នាំខ្មែរ គេតែងតែទៅវត្ត ហើយទៅវត្ត នារីដែល នៅក្នុងប្រជាជនកម្ពុជាដែលជានារី គឺគាត់តែងតែស្លៀកពាក់ខោអាវប្រពៃណី ឬក៏សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណី ដែលសម្លៀកបំពាក់ទាំងនោះមានដូចជាអាវប៉ាក់ ហូល ផាមួងជាដើម អញ្ចឹងនារីម្នាក់នេះ គាត់ពាក់អាវប៉ាក់និងហូលឬក៏ផាមួង ដើរនៅក្រោយប្តីរបស់គាត់។ ចំណែកនៅខាងក្រោយនារីម្នាក់នោះគឺមានក្មេងប្រុសម្នាក់ បាទ ក្មេងប្រុសម្នាក់នោះ គឺជាកូនរបស់អ្នកទាំងពីរដែលនៅខាងមុខ។ អញ្ចឹងក្មេងប្រុសម្នាក់នោះ ដើរតាមខាងក្រោយនារីម្នាក់នោះ គឺក្មេងប្រុសម្នាក់នោះ គាត់ពាក់អាវដៃខ្លីពណ៌ស និងស្លៀកខោជើងខ្លីពណ៌សដែរ។ អញ្ចឹងគាត់ដើរមកវត្តជាមួយនឹងគ្រួសាររបស់គាត់ គាត់ដើរមកវត្តជាមួយនឹងឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ បាទ ជាទូទៅ នៅពេលដែលយើងដើរចូលវត្ត យើងមិនត្រូវពាក់មួកនោះទេ យើងត្រូវដោះមួកចេញ ព្រោះជាសុជីវធម៌ អញ្ចឹងដើម្បីរក្សាសុជីវធម៌ ព្រោះនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងប្រកាន់នូវសុជីវធម៌ជាធំ ដូច្នេះនៅពេលដែលយើងចូលវត្ត យើងមិនត្រូវពាក់មួកនោះទេ។ ហើយមួយវិញទៀត នៅពេលដែលយើងចូលព្រះវិហារ យើងត្រូវដោះស្បែកជើង បាទ ព្រោះព្រះវិហារគឺជាកន្លែងដាក់ព្រះពុទ្ធបដិមា អញ្ចឹងយើងមិនអាចពាក់ស្បែកជើងចូលនោះទេ យើងត្រូវតែគោរព។ ជាក់ស្ដែងដូចជានៅក្នុងរូបភាពទី ២ នេះ គឺមនុស្សទាំងបីនាក់ គាត់កំពុងតែដើរទៅកាន់ព្រះវិហារ ដូច្នេះយើងមិនមានឃើញគាត់ពាក់មួក ឬក៏ពាក់ស្បែកជើងនោះទេ ព្រោះគាត់ត្រូវរក្សាសុជីវធម៌ និងគោរពទៅដល់ព្រះពុទ្ធបដិមា ដែលនៅក្នុងព្រះវិហារ។